درباره برج خلعت پوشان تبریز
برج خلعت پوشان تبریز از جمله جاهای دیدنی کمتر شناخته شده تبریز در آذربایجان شرقی است. شهر تبریز فقط به میدان ساعت و پارک ائل گولی و چند مکان معروف دیگر محدود نمیشود. آنهایی که تبریز را میشناسند، به خوبی میدانند که در این شهر نقاط تاریخی و دیدنی دیگری هم هست که به دلایل مختلفی معمولا چندان اسمی از آنها شنیده نمیشود. یکی از این مکان، برج خلعت پوشان تبریز نام دارد. مکانی بسیار جذاب و تماشایی که مسلما به خاطر قدمت تاریخیاش میتواند حرفهای بسیار زیادی برای گفتن داشته باشد. اگر نام این برج شما را کنجکاو کرده، بد نیست بدانید که برج مد نظر مکان خلعت پوشان در دوران قاجار بوده و در واقع، خلعتهای اهدایی از طرف شاهان کشوری به حکمرانان آذربایجان، در داخل این مکان بر دوش آنها گذاشته میشد. پس اگر به مکان های تاریخی علاقه دارید، بازدید از این برج را در برنامه سفر تبریز خود بگنجانید.
برج خلعتپوشان با قدمتی که به دوران صفویه برمیگردد، از جاهای دیدنی تبریز به شمار میرود و در پنج کیلومتری مرکز شهر تبریز، در همسایگی رودخانه میدان چایی قرار دارد. این سازه تاریخی یکی از قدیمیترین و تاریخیترین برجهای شهر تبریز محسوب میشود. این روزها بهمنظور انجام تحقیقات علمی، اطراف این برج، در اختیار دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز است.
آشنایی با برج خلعت پوشان
در دورانی که شهر تبریز پایتخت ایران بود رسم بر آن بود، هر کسی که خدمتی برای پادشاه انجام می داد به وی خلعتی هدیه داده می شد. گاهی این خلعت عبا یا نیم تنه بود، گاهی شمشیر یا بازوبند و حتی گاهی پول به جای خلعت در نظر گرفته می شد. بخشش این خلعت به خدمتکاران در برج خلعت پوشان انجام می گرفت و افرادی که به آن ها خلعت تعلق می گرفت پس از گرفتن، آن را می پوشیدند و ابتدا به عالی قاپو رفته و در آنجا پس از ادای احترام به بزرگان در شهر قدم می زدند و به این ترتیب جایگاه خود نزد شاه را به مردم نشان می دادند. برج خلعت پوشان سه طبقه دارد و شکل آن مانند منشوری بلند است که قاعده اش 16 ضلعی بوده و قطر آن 9.5 متر است. سقف طبقه اول گنبدی شکل بوده و طبقه دوم آن پس از مرمت سقفی تیرآهنی دارد. طبق سوم نیز بدون سقف می باشد و محل اجرای مراسم خلعت پوشی و سایر آیین ها بوده است. نمایی از پله های آجری مدور این برج را در شکل زیر مشاهده می کنید:
ایستگاه تحقیقات خلعت پوشان
در حال حاضر عملیات بازسازی و تبدیل آن به مکانی گردشگری در حال انجام است. این برج تاریخی در مسیر جاده ای تهران تبریز واقع شده است و قرار گرفتن آن در مجاورت عناصر طبیعی محیط مانند قله هایی در اطراف این محوطه، باغ های سرسبز و زیبا و مهمتر از همه عبور رودخانه مهرانه رود که زمینه ای مساعد برای گسترش باغ ها و سرسبزی است مسئولان را به فکر برنامه ریزی برای تبدیل محوطه این عمارت به بوستان انداخته است. با این اقدامات عمارت خلعت پوشان به سمبلی زیبا در ورودی شرقی شهر تبریز تبدیل می شود. عمارت خلعت پوشان در سال 1377 به ثبت ملی رسیده است و شماره ثبت آن 2010 می باشد. اگر به خانه های محلی علاقه مند هستید اقامتگاه بوم گردی تقی زاده تبریز نیز که در روستای اسفنجان قرار دارد بسیار به این عمارت نزدیک است. شما می توانید علاوه بر تجربه یک شب خوابیدن در دل کوه و چشیدن طعم زندگی به سبک سنتی سری هم به برج خلعت پوشان تبریز بزنید.
نحوه بازدید
اگر از جاده ی تبریز به دهستان باسمنج رانندگی کنید، جایی در 5 کیلومتری باسمنج در یکی از ده ها دره ی خوش آب و هوا و ییلاقی این مسیر در نزدیکی رودخانه ی چایی، برج آجری بلندی با قاعده ی چند ضلعی و آجرهای کنگره ای در بالاترین قسمت آن، توجه شما را جلب می کند. این برج به “برج خلعت پوشان” معروف است.
ویژگی های معماری برج خلعت پوشان
برج خلعتپوشان در تبریز، یکی از بناهای باارزش و با تاریخچهی طولانی است. این بنا دارای پایهای شانزدهضلعی با قطر ۹.۵ متر است و شبیه یک منشور بلند با سه طبقه ساخته شده است. یکی از ویژگیهای جذاب این برج، راهپله مدور و تاریخی آن است که در گوشهی شمال شرقی برج قرار دارد.
ساختمان برج خلعتپوشان سقفهای مختلفی دارد که به شکلهای مختلفی طراحی شدهاند. طبقه اول دارای سقف گنبدی است و طبقه دوم که در طول زمان تخریب شده بود، با تیرآهن جایگزین شده است. طبقه سوم این برج به عنوان مکان برگزاری مراسم خلعتپوشی مورد استفاده قرار میگرفت و دارای کنگرههای دندانهدار برای استفاده نیزهاندازان بود.
مهمترین ویژگیهای معماری این برج، شکلهای زیبا و منحصر به فرد طاقنماهای آن است. طاقنماهای جهات اصلی برج به شکل طاق جناغی طراحی شدهاند، در حالی که جوانب دیگر از برج دارای طاقنماها و تزئیناتی از آجر و کاشیهای سیاه و آبی هستند. این بنا با الهام از طرح معمولی هشت بهشت ساخته شده و از اصالت معماری ایرانی بهره میبرد. برج خلعتپوشان از جاذبههای تاریخی و گردشگری تبریز محسوب میشود و در طول تاریخ مورد توجه بسیاری از بازدیدکنندگان قرارگرفته است.
مراسم خلعتپوشان در برج خلعتپوشان
مراسم خلعتپوشان در دوره قاجار در برج خلعتپوشان تبریز به عنوان یک مراسم مهم برگزار میشد. این مراسم دارای مراحل خاصی بود که شامل ورود ولیعهد به محوطهای پر از گل، درخت، استخر، آبشار، رودخانه و چمن بود. ولیعهد در محوطه برج سه طبقه و مدور می نشست و افرادی که خلعت میپوشیدند، در مقابل برج در صف میایستادند.
در این مراسم، ولیعهد خلعتها و انعامها را به خدمتگزاران حکومت اهدا میکرد و شمشیر نشان را به کمر آنها بسته و شال و عبای ترمه به دوششان میانداخت. سپس، افراد دریافتکننده خلعت به مرکز شهر حرکت میکردند و منتظر نزول اجلال بزرگان میماندند. در پایان مراسم، تمامی شرکتکنندگان به مهمانی باشکوهی دعوت میشدند.
آخرین مراسم خلعتپوشان در برج خلعتپوشان تبریز در سال ۱۹۱۲ میلادی برگزار شد. در آن دوران، احمد شاه قاجار، برگزیده شدن شجاعالدوله مراغهای به عنوان والی و حاکم آذربایجان را تصویب کرد. این بنا در حال حاضر تبدیل به یک مکان گردشگری شده است و در کنار مناظر طبیعی زیبای قلهها، باغهای سرسبز و رودخانه مهرانه رود، به یک بوستان زیبا تبدیل خواهد شد.
سیر تاریخی برج خلعت پوشان
این برج توسط دانشگاه تبریز بارها مرمت شده و وابسته به همین مرکز می باشد، اما برای انجام تحقیقات علمی به دانشگاه کشاورزی تحویل داده شده است. از دیگر مکانهای دیدنی نزدیک به برج خلعت پوشان میتوان به نمایشگاه بینالمللی تبریز و موزه دفاع مقدس اشاره کرد.