امامزاده سید حمزه تبریز
امامزاده سید حمزه تبریز یکی از مقدس ترین مکان های مذهبی تبریز است که شجره نامه این امامزاده بزرگوار بسیار معتبر می باشد. این سید جلیل القدر و گرامی از نوادگان موسی بن جعفر می باشند که با 16 واسطه به این امام می رسند. این امامزاده بزرگوار در زمان سلاطین خود بسیار محبوب بوده است. امامزاده سید حمزه تبریز در زمان شاه سلطان محمود غزنوی و سلطان محمد خدابنده زندگی می کرده است.
سید حمزه مردی عادل و درستکار بود که همین ویژگی باعث شد در زمان خود، خزانه‌دار شاه شود. بعد از چند سال خزانه‌داری در دربار شاه، از این سمت کناره گرفت. شهادت این سید بزرگوار زمانی بود که به منزل پادشاه دعوت شده و در راه بازگشت در کوی سرخاب او را با تیری به شهادت رساندند. در میان مردم تبریز این امامزاده آنقدر با ارزش و مورد احترام برای پادشاهان بود، که حتی مجرمان برای درخواست تخفیف در مجازات به آن دخیل می‌بستند.
بقعه امام زاده سید حمزه
مجموعه «سيد حمزه» عبارت از صحن نسبتاً وسيعی است كه در سمت جنوب آن مقبره و در سمت مشرق و شمال آن محل تدريس و حجرات طلاب علوم دينی قرار دارد در بالای سردر، سنگ نبشته مرمرين ديگری نصب شده كه مربوط به زمان قاجار و تاريخ ۱۲۷۹ هجری است و حاكی از مرمت بنا توسط حاجی رستم بيك در اين سال می باشد.
امامزاده به ضلع غربی همانند عالی قاپو در اصفهان که پنجره بزرگ در بالای آن و چند اتاقک در زیر پنجره ساخته شده است درب اصلی آن در ضلع شمالی امامزاده برای ورود میباشد و ضلع شرقی آن هم همانند ضلع غربی با هم تقارن دارند.در شب چراغ هایی جهت روشن سازی با رنگ سبز هستند. حوضچه شش ضلعی بدون آب وسط امامزاده وجود دارد که قبلا در زمان قدیم آب داشته و جهت شست و شو استفاده میشده گنبد بزرگ بر روی سقف ضلع شمالی وجود دارد و دو گلدسته در ضلع طرفین درج شده است. البته که پارکینگ و ورودی اولیه جدا برای افراد که با صندلی های چرخی می آیند وجود دارد.
گنبد و بارگاه مقدس سید حمزه تبریز
امامزاده سید حمزه (ع) از گنبد و بارگاهی زیبا برخوردار می باشند که تاریخ نخستین بقعه ی بنای شده مصادف با شهادت (714 ه – ق) ایشان است. این مقبره توسط فرزند ایشان سید حسین بر روی قبر گذاشته شد و به مامنی برای دل های عاشق تبدیل شد. در قسمت بالای مقبره سید جلیل القدر آئینه کاری زیبا همراه کتیبه ای موجود است.
این کتیبه با خط نستعلیق زینت یافته و معمار آئینه کاری این آرامگاه، معتمد السلطان می باشد. آستان مقدس این امامزاده در سال 1279 هجری شمسی مورد مرمت و بهسازی قرار گرفته است. در سردابه آستان مقدس امامزاده سید حمزه تبریز، قبر پسر ایشان و نوه ایشان قرار گرفته است. در میان امامزاده های تبریز سید حمزه از همه معروف تر و مشهور تر می باشند.
معماری بنا
از جمله تزیینات بنا می توان موارد زیر را به طور خلاصه آورد.
- ازاره های مرمرین ایوان شرقی امامزاده که در اطراف در ورودی آن قرار گرفته و حجاری هایی از نقوش گل و مرغ دارند. این ازاره ها احتمالا مربوط به دوران آق قویونلوها و ترکمانان است.
- درب ورودی ایوان شرقی که چوبی است و در دوره قاجار مرمت شده است و تزیینات فلزی روی آن زیبایی خاصی به آن بخشیده است.
- طاق مرمری درب ورودی امامزاده که یکی از بهترین نمونه های حجاری است و از دوره صفویه برجا مانده است. در این حجاری آیه هایی از قران کریم نوشته شده و با اسلیمی و ختایی و گل و بوته ها تزئین یافته است.
- ازاره های مرمرین پشت طاق مرمرین که بر در دیوار شمالی بقعه نصب شده اند و نقوش حجاری شده ای از گلدان و گل و برگ دارند.
- آینه کاری های طاق بالای ضریح که آنها هم متعلق به دوره قاجار بوده و قسمت های آسیب دیده آن درسال 1382ه.ش مرمت شده است.
- نقاشی هایی که بر دیوارهای ایوان ورودی( ایوان عتیق) امامزاده تصویر شده اند، متعلق به دوره قاجار است و نقوشی تزیینی در ترکیب با کتیبه های خوشنویسی، پرنده و معماری در آنها نقاشی شده است.
- نقاشی های محراب امامزاده که تا گنبد گسترده شده نیز متعلق به دوره قاجاریه است و نقوشی با تنوع موضوعی قابل توجه را به عرصه نمایش می گذارد.
در جانب شرق بقعه سید حمزه گورستان متروکه ای قرار داشته که قسمتی از مقبرة الشعرای معروف محله سرخاب می باشد. در این گورستان شعرا، فقها و عرفاً و اولیای بسیاری دفن گردیده اند که می توان به اسدی طوسی، خاقانی، شروانی، ظهیر فارابی، قطران تبریزی، محمد شیرین مغربی، همام تبریزی، سلمان ساوجی، فلکی شروانی، قاضی بیضاوی، قطب الدین شیرازی و استاد و شاعر بزرگ شهریار اشاره نمود.