در دهه ۵۰ به یاد نام و خاطره بزرگان مدفون در مقبره الشعرا یادبود فعلی ساخته شد. در شهریور ماه ۱۳۵۰ آگهی دعوت به مسابقه طرح یاد بود مقبره الشعرا از سوی انجمن آثار تاریخی ایران و ادارات فرهنگ و هنر وقت به روزنامههای كیهان و اطلاعات و مجله یغما فرستاده شد و از میان طرحهای ارسالی، طرح پیشنهادی غلامرضا فرزانمهر انتخاب و عملیات عمرانی آن آغاز شد.
عملیات ساخت این بنای معروف تا پس از انقلاب ادامه یافت تا اینكه در سال ۱۳۶۷ افتتاح شد. در سالهای اخیر جهت اجرای طرح توسعه آن، اطراف بنا حفاری شد و كارگاههای ساختمانی در اطراف آن ایجاد شدند. در حال حاضر، بعد از چندین سال، این پروژه به اتمام نرسیده و ناقص باقی مانده و بر چهره و سیمای این یادبود ارزشمند اثر گذاشته است.
آشنایی با آرامگاه مقبرة الشعراء تبریز
در مأخذ ومنابع از مقبرة الشعرا یا آرامگاه شاعران در سرخاب تبریز تا قبل از قرن هشتم نامی برده نشده و قدیمی ترین تذکره فارسی، یعنی لباب الالباب محمد عوفی که ظاهراً در سنه 618 تألیف شده و شرح حال شاعران قرن هشتم مانند خاقانی و ظهیر را که در مقبرة العشرا دفن شده اند، نگاشته است. نامی از مقبرة الشعرا نبرده و از این روی قدیم ترین کتابی که نام مقبرة الشعرا سرخاب را به صراحت دارد نزهة القلوب حمدالله مستوفی است که در سال 740 هجری قمری تألیف شده ودیگر تاریخ گزیده اوست که در سال 730 هجری قمری تألیف شده است.
معرفی مقبره الشعرا تبریز
اگر به هنر و ادبیات غنی این مرز و بوم علاقهمندید و آشنایی با بزرگان شعر و ادبیات شما را جذب میکند، بدون شک نام مقبره الشعرا تبریز برایتان آشنا است. بیش از ۴۰۰ ادیب، عارف، شاعر و رجال نامی از ۸۰۰ سال گذشته در دورههای مختلف در این مکان به خاک سپرده شدهاند و این بنا اکنون بهعنوان یکی از نمادهای فرهنگی و تاریخی کشور شناخته میشود؛ این مکان بهعنوان موزهٔ شعر و ادب آذربایجان نیز شناخته میشود و با آثار شاعران و نویسندگان همراه با معماری جذاب و چشمنواز خود، زوار را به دنیایی از ادبیات و هنر میکشاند. در این مکان، تنها قبری که به چشم میخورد، قبر شهریار زبان پارسی، استاد محمدحسین بهجت تبریزی است، که به عنوان آخرین شاعر بزرگ و معروف مدفون در این مکان شناخته میشود.
مقبره الشعرا تبریز در سال ۱۳۸۷ در فهرست میراث ملی ثبت شده است.
تاریخچه
نام این گورستان در آثار مکتوب پیش از قرن هشتم هجری مشاهده نمیشود. در کتاب “لبابالالباب” نوشتهٔ محمد عوفی، که در سال ۶۱۸ هجری تألیف شده و شرحی از شاعران قرن ششم هجری – از جمله خاقانی و فارابی که در مقبرة الشعرا دفن شدهاند – دارد، هیچ اشارهای به این مکان نیست. اولین اشاره به این گورستان در کتاب “نزهةالقلوب” نوشتهٔ حمدالله مستوفی در سال ۷۴۰ هجری است؛ همچنین در “تاریخ گزیدهٔ مستوفی” تألیف ۷۳۰ هجری نیز به مقبرة الشعرا اشاره شدهاست. بعد از ترک برداشتن مقبرة الشعرا به دلیل زلزلههای سالهای ۱۱۹۳ و ۱۱۹۴ هجری قمری و فوت بسیاری از شاعران و عارفان بزرگ در این گورستان، در شهریور ۱۳۵۰ خورشیدی مسابقهای برای طراحی یک بنای یادبود در مقبرة الشعرا توسط روزنامههای “اطلاعات” و “کیهان” و مجلهٔ “یغما” برگزار شد. پس از مدتی، پیشنهاد “غلامرضا فرزانمهر” انتخاب شد و ساخت بنای یادبود آغاز شد. این بنا اکنون به عنوان نمادی از مقبرة الشعرا و یکی از نمادهای شهر تبریز شناخته میشود.
بزرگان و شاعران دفن شده در مقبره الشعرا تبریز
مقبره الشعرا تبریز بهعنوان یکی از جاذبههای گردشگری برجسته و پرطرفدار در استان آذربایجان شرقی و شهر تبریز شناخته میشود. این مکان محل دفن بسیاری از شاعران، ادبا و بزرگان معروف است. در این مقبره، بیش از چند صد شخصیت بزرگ و تاثیرگذار از جمله شاعران معروفی مانند قطبالدین شیرازی، سلمان ساوجی، قطران تبریزی، خاقانی شروانی و اسدی طوسی به خاک سپرده شدهاند. همچنین، محمد حسین بهجت تبریزی معروف به شهریار که آخرین شاعر بزرگ ایرانی نیز بوده، در این مقبره به خاک سپرده شده است و قبر او در بخش اصلی این مکان قرار دارد.
- اسدی طوسی (شاعر، ایرانی، مسلمان، دوره غزنویان، سلجوقیان، قرن پنجم)؛
- خاقانی شروانی (شاعر، ایرانی، تبریزی، مسلمان، قرن ششم، ۵۰۵ تا ۵۷۸ هجری شمسی)؛
- محمود ملماسی(شاعر (کمی هم خوشنویسی و تذهیب کاری)، ایرانی، ۱۲۹۶ تا ۱۳۷۰)؛
- نصرالله طبیب (خوشنویس، ایرانی، قرن هشتم)؛
- شاپور نیشابوری یا جمال الدین شاهپور بن محمد اشهری (شاعر، ایرانی، قرن ششم،)؛
- سلمان ساوجی یا خواجه جمال الدین سلمان بن خواجه علاء الدین محمد (شاعر، قرن هشتم)،
- انوری ابیوردی یا اوحدالدین محمدبن محمد انوری (شاعر، قصیدهسرای فارسی، ریاضیدان، ستارهشناس، فیلسوف و دانشمند، ایرانی، دوره سلجوقیان، قرن ششم)؛
- مهدی روشن ضمیر (شاعر، ادیب، نویسنده و پژوهشگر معاصر، ایرانی، تبریز)؛
- میرزا طاهر خوشنویس تبریزی (نسخ نویس، ایرانی، آذربایجان شرقی ۱۲۶۷ تا ۱۳۵۵)؛
- عزیز خان مکری (سردار، ایرانی، تبریزی، مسلمان)؛
- شکیبی تبریزی (شاعر، ایران، تبریز، قرن دهم)؛
- مغربی تبریزی یا ملا محمد شیرین مغربی تبریزی (شاعر، صوفی، ایرانی، قرن هشتم)؛
- قطران تبریزی (شاعر، ایرانی، دوره شدادیان و روادیان، قرن پنجم)؛
- میرزا علی ثقه الاسلام تبریزی (عالم دینی، روحانی، نویسنده و یکی از علمای آذربایجان، ایرانی، مسلمان، ۱۲۳۹تا ۱۲۹۰)؛
- شمس الدین محمد سجاسی (شاعر، ایرانی)؛
- ظهیر فاریابی (شاعر، قصیدهسرا، ایران، قرن ششم)؛
- لسانی شیرازی یا مولانا وجیه الدین عبدالله لسانی شیرازی (شاعر، ایرانی، شیراز)؛
- مانی شیرازی (شاعر ایرانی، دوره شاه اسماعیل صفوی)؛
- مجیرالدین بیلقانی (شاعر، ایرانی، قرن ششم)؛
- همام تبریزی یا خواجه همام الدین محمد بن علاالدین همام تبریزی (شاعر، ایرانی، تبریز، ۶۱۷ تا ۶۹۳ هجری شمسی)؛
- شهریار یا محمد حسین بهجت تبریزی (شاعر، ۱۲۸۵-۱۳۶۷).
علاوه بر این، افراد دیگری نیز در این مقبره به خاک سپرده شدهاند که از جمله آنها میتوان به معین الدین صفار، عزیز خان مکری، عبدالرحیم خلوتی، میرزا شفیع مستوفی، مجذوب علی شاه، هفت خواهران، امیر عبدالغفار، امام طالحه، پیر محمد مشهور به پیر ممد، کمال الدین عبد القادر نخجوانی، حافظ حسین زال و افراد معاصری مانند استاد جواد آذر، استاد میرزا طاهر خوشنویس تبریزی، دکتر مهدی روشن ضمیر، دکتر محمود پدیده، سید یوسف نجمی، محمود ملماسی و استاد علی حریرچی را نام برد.
مقبرة الشعراء از نگاه دیگر
مقبرةالشعرا (آرامگاه شاعران) یکی از گورستانهای تاریخی شهر تبریز است که در محلهٔ سرخاب قرار دارد
مقبرةالشعرا هماکنون در پیرامون تکیهٔ حیدر در تقاطع خیابانهای ثقةالاسلام و عارف شهر تبریز واقع شدهاست و در ضلع شرقی بقعه سید حمزه و مقبره قائم مقام و ملا باشی قراردارد.
نام این گورستان در آثار مکتوب پیش از سدهٔ هشتم هجری بهچشم نمیخورد. کتاب لبابالالباب تألیف محمد عوفی در سال ۶۱۸ هجری که در آن شرح حالی از شاعران سدهٔ هشتم هجری – همانند خاقانی و فارابی که در مقبرةالشعرا مدفون هستند- گنجانده شدهاست، نامی از این مکان بهمیان آورده نشدهاست.
قدیمیترین اشاره به این گورستان در کتاب نزهةالقلوب تألیف حمدالله مستوفی در سال ۷۴۰ هجری میباشد؛ همچنین در «تاریخ گزیدهٔ مستوفی» تألیف ۷۳۰ هجری نیز به مقبرةالشعرا اشاره شدهاست.
بهدلیل متروکشدن مقبرةالشعرا پس از زمینلرزههای سالهای ۱۱۹۳ و ۱۱۹۴ هجری و بهدلیل مدفون شدن بسیاری از شاعران و عارفان بزرگ در این گورستان، در شهریورماه ۱۳۵۰ خورشیدی مسابقهای برای طرح یک بنای یادبود در مقبرةالشعرا توسط روزنامههای اطلاعات و کیهان و مجلهٔ یغما برگزار گردید و پس از چندی پیشنهاد «غلام رضا فرزان مهر» برگزیده شد و عملیات احداث بنای یادبود آغاز گردید.
هماکنون این بنای یادبود نماد مقبرةالشعرا و یکی از نمادهای شهر تبریز محسوب میشود.
بیش از ۴۰۰ شاعر، عارف و رجال نامی ایران و کشورهای منطقه از ۸۰۰ سال پیش به ترتیب از حکیم اسدی طوسی تا استاد شهریار، یکی پس از دیگری در این قبرستان به خاک سپرده شدهاند.
مسیر دسترسی مقبره الشعرا
زمانی که به میدان منجم تبریز میروید، وارد مسیر خیابان ثقه الاسلام میشوید و بعد از گذشتن از بلوار ۲۹ بهمن، خیابان امام خمینی و مسجد کبود، وارد خیابان ثقه الاسلام میشوید و به اولین چهار راهی که میرسید، میتوانید مقبره الشعرای تبریز را بینید.
آدرس متنی: ایران، استان آذربایجان شرقی، تبریز، محله سرخاب، محله ششگلان، خیابان ثقه الاسلام، تقاطع عارف، تکیه حیدر، جنب بقیه سید حمزه و مقبره قائم مقام و ملاباسی، مقبره الشعرا.
شماره تلفن: ۳۵۲۴۲۷۹۲-۰۴۱
ساعات کاری: ۸:۳۰ یا ۹:۰۰ صبح تا ۱۸:۰۰ یا ۱۹:۰۰ شب